تحقیق بررسي رابطه و همبستگي بين سبكهاي رهبري و رضايت شغلي كاركنان

فصل اول

مقدمه

انسان از اوان تاريخ تحريري خود به موضوع رهبري علاقمند و كنجكاو بوده است و تاريخ اهميت رهبران خوب را در زندگي، رفاه، سعادت و ترقي ملت‌ها مبرهن مي‌سازد. در سده اخير نيز به جهت اهميت و ارزش موضوع بيش از سه هزار مطالعه و تحقيق تا سال 1980 درباره رهبري انجام گرفته است و تعداد پژوهش‌ها در دهسال گذشته در بيشتر رشته‌ها بيش از تعداد آن از تاريخ بشر تا آن زمان بوده است. از طرفي هر سال روشن و مبرهن مي‌گردد كه رهبري اثر بخش، در تمام سطوح جامعه و در تمامي سازمانها، براي حل و انطباق با مسائل اجتماعي و اقتصادي رو به رشدي كه جهان با آنها مواجه است، حياتي مي‌باشد. امروزه مهندسي مجدد ( باز انديشي بنيادين و طراحي نو و ريشه‌اي فرآيندها) براي دستيابي به بهبود و پيشرفتي شگفت‌انگيز در معيارهاي حساس، دستيابي به كيفيت جهاني ( استانداردهاي ISO 9000[1] ) و تشكيل واحدهاي فعال پژوهشي نوآوري در محصول و فرآيند) لازمه توليد و عرضه كالاهاي با كيفيت بهتر و قيمت مناسبتر به بازارهاي جهاني و منطقه‌اي است.

از سوي ديگر ساختارهاي گروهي سازمانها تا به آن حد پيشرفته‌اند كه جزء اصلي سازمانهاي نوين را به جاي « تك شغل سنتي » گروه‌هاي موضوع روز مقوله «تواناسازي» افراد و گروه‌ها و فلسفه «خود رهبري» است. و افزودن بهره‌وري مؤسسات تنها با توجه به استفاده از حداكثر توانايي‌هاي كاركنان، ترغيب آفرينندگي آنان، ارتقاء انگيزه و بكارگيري سبكهاي رهبري صحيح و كسب رضايت آنان ممكن مي‌باشد.

بنابراين، رهبري سازماني موضوع بسيار پراهميت و پيچيده‌اي است و پژوهشگران و انديشمندان كشورهاي توسعه يافته مساعي بسياري را صرف شناخت و بهبود آن مي‌نمايند. به عنوان مثال «پژوهشگران ژاپني با دقت بسيار روند مدلها و تئوري‌هاي رهبري سازماني را زير نظر دارند، وبه محض انتشار و ارائه مدلي جديد، آن را در سازمانهاي مدلها و تئوري‌هاي رهبري سازماني را زير نظر دارند، و به محض انتشار و ارائه مدلي جديد، آن را در سازمانهاي ژاپني آزمون مي‌كنند و نتايج حاصل ار با موشكافي به بحث مي‌گذارند، باشد كه گامهاي آنها را، در تمدن جهاني سرعت بخشد» ( نقل از خليلي، صفحه 183).

«ليكن روشنفكران و صاحبان انديشه در كشورهاي توسعه نيافته اكثراً‌ از فعاليت‌هاي علمي كاربردي و پژوهش‌هاي ميداني بومي دور مانده‌اند. هنوز بر ما روشن نيست كه سازمانهاي موفق كشورمان كدامند، چه ويژگي‌هايي دارند، تاريخچه و سابقه رشد آنها چيست. نقش مديران در آنها چه بود، شيوه هاي مديريت، آموزش، ارتقاء، استخدام و… در آنجا چگونه است. و صدها پرسش ديگري از اين دست بدون پاسخ باقي مانده است» ( نقل از خليلي، صفحه 182). از طرفي « پژوهش به ويژه در زمينه‌هاي سازمان و مديريت علاقمندان چنداني ندارد، و انگشت شمار علاقمندان هم ابزار و امكانات اجرايي كافي در اختيار ندارند» ( نقل از خليلي، صفحه 182). « لذا ضروري است كه بخش دولتي به صورتي سازمان يافته تحقيق و توسعه را در زمينه مديريت و سازمان با جديت تمام آغار نمايد، تا از اين رهگذر به توان راه حلهاي بومي سازمانهاي كشور را چشم داشت» ( خليلي، صفحه 183).

پروژه اخير گامي است كوچك براي تحقق بخشيدن و حركت در سوي هدف فوق و رابطه و همبستگي بين سبك هاي رهبري و رضايت شغلي كاركنان را در سازمان برنامه و بودجه بررسي مي‌نمايد. و در ضمن خلاصه‌اي از تئوري‌ها و يافته هاي سبكهاي رهبري نود سال اخير را ارائه مي نمايد.

از جمله: نگرش هاي رفتاري ، خوكامه- مشاركتي،‌ مديريت، اقتضايي و نگرش‌هاي نوين رهبري از قبيل: تبادل رهبر- هموند، تئوري‌ اسناد،‌ جايگزين‌هاي رهبري، ارتباط چند جانبه، ارتباطات رهبري، شرطي سازي مؤثر، رهبري رويداد، رهبري انتقالي و خود رهبري ارائه شده‌اند. و از سه پژوهش رهبري بومي استفاده شده است.

روش گردآوري اطلاعات به روش پرسشنامه انجام گرفته است. در توصيف و تحليل يافته‌ها از روشهاي تحقيق توصيفي و همبستگي (تحليل رگرسيون دو متغييري) استفاده شده است. سه نوع پرسشنامه يعني پرسشنامه سبكهاي رهبري 1 تا 4 ليكرت، پرسشنامه همكار حداقل مرجح فيدلر و پرسشنامه 30 سوالي رضايت شغلي بعنوان ابزار پژوهش مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در ضمن براي تحليل، پيشگيري از خطاي محاسبات دستي، تنظيم جداول فراواني و آزمون فرضيه‌ها از بسته نرم افزاري STATG  استفاده شده است.

سبكهاي رهبري به عنوان متغييرهاي مستقل و رضايت شغلي به عنوان متغيير وابسته منظور گرديده‌اند. مشخص كننده‌هاي مركزي و پراكندگي محاسبه و ارائه شده‌اند. معادله رگرسيون دو متغييري، اهميت و مشاركت نسبي متغييرهاي مستقل،‌ ضريب همبستگي، نسبت F، ارزشهاي، جدول فراواني و نمودارهاي توزيعي ارائه شده‌اند. در فرضيه  و قبول فرضيه پژوهش مورد آزمون قرار گرفته است. و سؤال پژوهش مورد بررسي قرار گرفته است.

تعريف مسئله:

مسئله و موضوع اين پژوهش بررسي رابطه و همبستگي بين سبكهاي رهبري و رضايت شغلي كاركنان مي‌باشد. منظور بررسي و پژوهش آن دسته از ويژگي هاي سبكهاي رهبري است كه در رضايت شغلي كاركنان موسسات مؤثر مي‌باشند.

هدف پژوهش:

هدف اين تحقيق بررسي رابطه و ارائه مفاهيم، تئوري‌ها و يافته‌ها پيرامون سبك‌هاي رهبري و رضايت شغلي كاركنان در ستاد مركزي سازمان برنامه و بودجه مي‌باشد كه بتوانند در به آرمان رساندن رهبران و پيروان،‌ مورد استفاده قرار گيرند.

سعي بر اين بوده است كه پيشينة مطالعاتي و كارهاي تحقيقاتي قبلي، تا آنجائي كه امكانات و وقت اجازه مي‌داد، مورد بررسي و مطالعه قرار گيرد تا زمينه مساعدتري براي مطالعات و تحقيقات بيشتر و پردامنه‌تر فراهم آورده شوتد.

فرضيه پژوهش:

رضايت شغلي كاركنان با سبك رهبري مديران رابطه دارد . فر ضيه  : بين رضايت شغلي كاركنان و سبك‌هاي رهبري مديران رابطه وجود ندارد.

سئوال پژوهش :‌ آيا رضايت شغلي كاركنان تابع پيچيده و مركبي از تعداد زيادي از متغيرها مي‌باشد؟

كه در آن  و . . . متغييرهائي هستند همانند جنبه‌هاي: مالي، احترام و شخصيت،‌ تصميم‌گيري، امنيت شغلي، ارزش‌گاري عملكرد،‌ آموزش و . . .

تعريف اصطلاحات:

سبك رهبري:

شيوه‌‌اي كه رهبر، از نفوذ خود براي كسب اهداف سازمان استفاده مي كند، سبك رهبري ناميده مي‌شود. سبك رهبري به مداومت هدفها و نيازها در وضعيت هاي مختلف توجه دارد (خيلي، صفحه صفه 137).

رضايت:

شامل كليه پاداش‌هاي مادي و معنوي است كه باعث خرسندي و خشنودي فرد مي‌شود و ارضائ كامل خواست‌ها. پيش نيازها و نيازهاي وي را در برد مي‌گيرد.

رهبري:

آن بخش از مديريت است كه به افراد الهام مي‌بخشد ، تا با رها كردن استعدادها و جهت دادن به انرژي‌هاي خود،‌ براي اجراي موفقيت آميز وظايف خود، گردهم جمع شوند.

رهبري فرآيند تأثير گذاري بر مردم است به نحوي كه با ميل و اشتياق و حداكثر توان خود براي دستيابي به هدفهاي گروهي كوشش نمايند.

مديريت:‌

فرآيند تامين هدفهاي سازماني از طريق يافتن شايسته‌‌ترين افراد،‌ هدايت، هماهنگي و تلفيق مساعي آنان براي ارائه بهترين خدمات و كالاها و تامين حداكثر رفاه و رضايت خاطر آنان مي‌باشد.

رفتار:

تابعي است از شخصيت، محيط،‌ انگيرش، يادگيري، ادراك واقعيت،‌ توانايي‌ها، نيازها، اهداف و . . . . فرد رفتار رهبر از وضعيتي به وضعيت ديگر تغيير مي‌كند (خليلي، صفحه 135).

فصل دوم :

روش (متدولوژي)

در اجراي اين پژوهش از روش تحقيق توصيفي و همچنين از روش تحقيق همبستگي كه يكي از مهمترين و اساسي ترين روشهاي تحقيق در علوم انساني است، استفاده شده است.

توصيف آزمودني‌ها (جامعه و گروه نمونه)

جامعه نمونه:

جامعه نمونه متشكل از 1400 نفر كاركان حوزه هاي مختلف ستاد مركزي سازمان برنامه و بودجه در تهران بوده است.

حجم نمونه اين تحقيق به روش تصادفي، تعداد 50 نفر از اين كاركنان را در بر مي‌گيرد. اين افراد عموماً داراي تحصيلات ليسانس و يا بالاتر بودند و حدوداً داراي ميانگين خدمتي برابر با 15 سال مي‌باشند.

روش‌گردآوري داده‌ها:

روش گردآوري داده‌ها در اين پژوهش،‌ به روش پرسشنامه  صورت گرفته است و از  روش‌هاي مصاحبه و مشاهده استفاده نشده است و در بررسي پيشينه پژوهش از اطلاعات كتابخانه‌اي استفاده شده است. پرسشنامه‌ها با سئوالات بسته و چند گزينه‌اي

[1]- ISO: International  Standards Organization